Zo zou je kunnen geloven – Maarten Wisse
Het is een prachtige zonovergoten dag als we elkaar op maandag 13 mei weer ontmoeten op Hydepark voor de volgende tweedaagse. Nog steeds zijn we onze context aan het verkennen. Bij die context hoort ook hoe we zelf geloven en hoe mensen om ons heen geloven. Daarom is Maarten Wisse op de eerste dag onze docent. Hij schreef het boek “Zo zou je kunnen geloven”.
In dit boek onderscheidt hij verschillende manieren van het christendom van elkaar die elke hun eigen manier van geloven hebben: traditioneel, gemoderniseerd, evangelicaal en buitenkerkelijk christendom.
De titel van het boek maakt al duidelijk dat het niet een apologetisch boek is. Maar dat Wisse de uitnodiging zoekt. Hij laat ons in de les zien dat het apologetische niet echt past bij de cultuur van onze tijd. Alsof de kerk vanuit een machtspositie kan zeggen wat je zou moeten geloven.
Kant – kennis
Wisse laat ons zien hoe het christelijk geloof door de Verlichting heen is gehaald. Hij wijst ons op de invloed die Kant heeft gehad. Zijn uitgangspunt was: wat kan ik weten? De vraag naar de waarheid of beter de ontwijfelbare toegang tot de werkelijkheid stond centraal. Orthodoxie (“ik weet het zeker”) en vrijzinnigheid (“ik weet het niet zeker”) zijn beide exponenten vanuit de invloed van Kant.
De route in beide stromingen loopt via kennis. In geloof gaat het om een apologetiek van de waarheid die je via de kennis opdoet.
Marx – macht
Marx zet erop in om te laten zien dat het bij geloof om macht gaat. Alle geloof is macht. In de Nederlandse context hebben we meer te maken met de invloed van Marx dan van Kant. We moeten meer opboksen tegen de gedachte dat de kerk een machtsinstituut is dan dat het zozeer om de apologetiek gaat. Het verzet ligt in de hoek van de verdachtmaking: wat wil die persoon met mij. We denken nog erg in binnen en buiten. Pas als je binnen bent tel je mee. Dat levert een reflexmatige weerstand op en die is meer gericht op het instituut (de macht) dan op het geloof (kennis). Mensen willen niet dat er een claim op hun leven ligt.
Dit heeft wel heftige gevolgen. De kerk is gebouwd op een kenniscultuur via een catechetische structuur: via kennis komt het tot geloof en ervaring. Ze wappert graag met waarheidsclaims. De kerk doet op die manier nog steeds of ze hoort tot de categorie van de life saving business. Het is nodig en het moet, zonder relevantie voor het leven. Terwijl het voor mensen in de postmoderne tijd om een vrije tijds categorie gaat. Daarom gaat het niet om de taal van de waarheid (life saving), maar om de taal van de ervaring: wat heb ik eraan. Juist de wereld van het entertainment weet de echte – soms ook snoeiharde – thema’s van het leven aan te raken. Terwijl we in de kerk nog wel eens in de modus gaan zitten dat het vooral leuk moet zijn.
Maar waarom zou je dan nog geloven? Als je niet kunt insteken bij het punt dat je moet geloven omdat het waar is, langs welke route moet het dan. Hoe kun je dan nog missionair zijn? Wisse steekt in bij de vraag naar wat het goede is. Het goede is de test van de christelijke boodschap. Geloofwaardigheid zit niet in het intellectuele (kennis), maar in het morele (ervaring). Via het spoor van de gerechtigheid kom je de gebrokenheid op het spoor en daarmee de zonde. Dit is een andere route dan de waarheid dat je zondig bent ook al geloof je dat zelf niet. Het is zoeken naar de presentie en daarmee ook naar het ontbreken van God in onze wereld en ons eigen leven.
Als opdracht gaf Maarten Wisse ons mee om in 1 zin op te schrijven waar we het voor doen. Wat is jouw missie. Ik heb die tijdens deze dag zo verwoord:
Omdat ik geraakt ben door Gods liefde in Jezus Christus en geloof dat Hij ernaar verlangt
om mensen te laten delen in de heelheid die Hem voor ogen staat!
Ik verwijs hier ook nog naar het rapport “de Bijbel in het midden” door Maarten Wisse geschreven met het oog op het geloofsgesprek in de gemeente.
Kennismaking IZB-focus
’s Avonds hebben we Jan Maarten Goedhart van de IZB op bezoek. Hij vertelt ons over het Focus traject dat de IZB heeft ontwikkeld om in de lokale gemeenten een meer missionaire houding bij de gemeenteleden te ontwikkelen.
In het Focus-traject gaat het niet om de gemeente informatief te leren, maar transformatief dat wil zeggen gericht op verandering. In twee jaar tijd zijn worden er 6 blokken aangeboden waarmee de gemeente in bestaande structuren aan de slag kan gaan. De gemeente wordt daarbij begeleid door een externe trajectbegeleider die voor een aantal uren in de gemeente wordt gedetacheerd. Op dit moment loopt er ook een proef dat predikanten het traject in hun eigen gemeente kunnen begeleiden.
Kernwaarden IZB focus:
- verlegenheid en verootmoediging (realiteit)
- verlangen en verwachting (toekomst)
- vervulling en vernieuwing (afhankelijkheid)
- verdieping en verbreding (proces)
Inhoudelijke uitgangspunten IZB Focus:
- voor nieuw missionair elan is revitalisatie nodig.
- back to the basics: een hernieuwde focus op Jezus Christus
- een cultuurverandering in missionair opzicht
- nieuwe verbinding tussen de kerk binnen en de kerk buiten. Niet wat kun jij aan ons – de gemeente – geven, maar wat kunnen wij -de gemeente – aan jou geven op jouw plek om daar iets te delen van je geloof.
In het plaatje hierboven zie je links de gemeente verbeeld als gemeenschap die samenkomt. Daarnaast is de een plaatje van de gemeente zoals die het grootste deel van de tijd verspreid doorbrengt in de samenleving. Het doel van Focus is om op de plek waar de gemeente bij elkaar is toegerust te worden om bewust en toegewijd christen te zijn op de plek waar je het grootste deel van je tijd doorbrengt.
De kerk in een priesterlijke rol – Stefan Paas
Op de tweede dag is Stefan Paas onze docent. Stefan is o.a. auteur van het boek “Vreemdelingen en priesters” en als missioloog verbonden aan de VU en de TUK. Hij spreekt met ons over de kerk als een gemeenschap in de marge van de samenleving, maar tegelijk met een geweldige roeping om als priesters dienstbaar te zijn aan de samenleving.
Als priester ben je erop uit om de ander recht te doen. Dat is meer en anders dan te hopen dat die ander met jou in de kerk komt. Je bent als priester geroepen om een minderheid te zijn. Een priester staat niet met anderen in concurrentie, maar heeft als taak de ander tot zijn/haar recht laten komen. En om het in gebed voor God te noemen.
Vanuit de sleutelfiguur van het priesterschap denkt Stefan met ons na over missionair leiderschap. Voor hem zijn er dan drie uitgangspunten om rekening mee te houden.
1 Onze tijd wordt beheerst door onvoorspelbaarheid, onzekerheid en onbeheersbaarheid
De grote veranderingen in de cultuur en de onvoorspelbaarheid van de omgeving vragen om een hermeneutische en niet om een modelmatige benadering. Daarbij is het nodig om te exploreren en creatief te zijn. Waarbij creativiteit niet perse betekent dat je ook visionair moet zijn. Het christendom heeft zijn “noodzakelijkheid” (Kuyper) verloren, vergelijk wat Wisse zei over dat het “life saving” karakter van het christendom voorbij is. Veel, zo niet alle reacties hierop worden expliciet of impliciet gekleurd door nostalgie naar een religieus/christelijk verleden. Dit is de impliciete maatstaf waartegen alles wordt afgezet: een totaalbeslag van het christendom op de samenleving. Typerende reacties hierop zijn: ontkenning door te doen of het echt niet zo is (“ondanks de ontkerkelijking zijn mensen meer religieus”), herstel (bijvoorbeeld modellen van kerkgroei en transformatie van de samenleving). Wat we nodig hebben is een doxologische benadering met aandacht voor de voorsmaak en tekens van Gods Koninkrijk.
2 leiderschap is vandaag explorerend en ondernemend
Wat altijd goed werkte, werkt niet als de omgeving verandert. Een planmatige aanpak als bijv. bij Willow Creek werkt alleen als de omgeving stabiel is en amper verandert. In een veranderende omgeving is het nodig om te experimenteren, uit te proberen en daarvan te leren. ‘Sense-making’ (Moynagh) is daarvan een cruciaal aspect in plaats van ‘vision casting’. Je wilt initiatieven stimuleren van ontmoetingen in de buurt en daarvan leren. Wat betekent dit nu vanuit het geloof? Wat is onze rol, wat brengt God op onze weg? Het is nodig om de bijbel opnieuw te leren lezen vanuit de ervaringen van vandaag.
3 wat wij doen maakt verschil
De sociale wereld om ons heen is niet vastgelegd en ontrolt zich niet volgens ijzeren wetten, dan zou je moeten ontdekken wat de wetten zijn en daarop je organisatie aanpassen. Secularisatie is geen natuurwet, maar een sociaal proces. Jouw interventie maakt daarom verschil. Fatalisme zal zich bevestigen. Missionaire werkers geloven dat hun werk er toe doet en dat doet het ook, hiervoor is experimenteren in de zin van verstoren nodig.
Met deze uitgangspunten spreekt Stefan met ons over priesterschap als sleutelmetafoor om ons bestaan als missionaire minderheid in een seculiere cultuur te begrijpen / er betekenis aan geven.
| Wat doen Priesters | |
| God vertegenwoordigen voor hun volk | hun volk vertegenwoordigen voor God |
| Onderwijzen, zegenen | Lofprijzing, offers |
Evangelisatie, voedselbanken
gerechtigheid, ets. De vrede en de
welvaart van de stad zoeken. | De goedheid en schoonheid van de wereld ‘op naam brengen’
en God daarvoor prijzen. De dankbaarheid het verdriet en de
boosheid van de wereld verzamelen en voor God brengen
in lofprijzing, klacht en voorbede. |
Karakteristieken voor een priesterlijk leiderschap:
- priesters zijn een minderheid per definitie; deze benadering van missie hangt niet af van grootte en impact;
- dit geeft een hoopvoller perspectief op evangelisatie en zoeken naar gerechtigheid, zorg voor de armen etc.: het eindigt niet wanneer mensen ‘nee’ zeggen;
- priesters concurreren niet met de wereld; hun besef van identiteit en hun vertrouwen zijn niet geworteld in een overtuiging dat zij ‘beter’ zijn dan anderen of ‘succesvoller’ in het veranderen van de wereld. Hun identiteit is geworteld in een roeping om te aanbidden en te zegenen;
- priesterschap functioneert vanuit liefhebbende relaties, het delen van het leven van elke dag, kleinschalige ontmoetingen (experimenten), zonder verborgen agenda’s of ‘recruteringsdruk’ (uitnodigend en verwelkomend, maar belangeloos);
- geworteld in een diep verstaan van gemeenschap (priesterschap = gemeenschap van priesters): God benaderen ‘uit naam van’ degenen die je vertegenwoordigt (vgl. Job 1:4-5; 1 Cor. 7:13-14).
Missionair leiderschap anno nu
Creëer een cultuur waarin het hebben van liefhebbende, dienende relaties met je omgeving wordt gefaciliteerd en aangemoedigd. Help mensen om daarvan ‘het beste te maken’. Moedig experimenten aan, maak het niet te groot, en vertel verhalen, vier succesjes.
Leg liturgische verbindingen (kan hoog- of laagkerkelijk, formeel of informeel) tussen de relaties van elke dag in de omgeving en de zondagse samenkomst. Maak concreet wat het betekent om ‘met’ en ‘namens’ de wereld voor God te verschijnen.
Betrek zoveel mogelijk mensen bij het voorbereiden en uitvoeren van de vieringen. Verhoog de betrokkenheid en het gevoel van verantwoordelijkheid. Coach, bemoedig, geef feedback en complimenten.
