Opnieuw een lesdag die in het teken staat van contextverkenning. Deze keer zijn we afgereisd naar Amsterdam waar we in de ochtend een ontmoeting hebben met Rikko Voorberg in de Muiderkerk.
Rikko werkt als pionier voor de PopUpKerk. Hij vertelt dat hij geïnspireerd is door Stanley Hauerwas. Het christendom moet telkens opnieuw belichaamd worden in een tegenbeeld van wat zich in de omgeving voordoet.
Hij noemt als voorbeeld de reactie op een bom bij iemand in de brievenbus om de bewoner te laten weten dat hij niet welkom was. Daarop is een actie uitgezet om ervoor te zorgen dat het hele huis vol met bloemen werd gezet in plaats van die bom. De bewoner krijgt zo een andere boodschap: je bent echt welkom.
Op deze manier krijgt het het evangelie van de hoop een nieuwe, concrete belichaming. Daarbij is het telkens weer de belangrijke vraag hoe hoe de nieuwe werkelijkheid van Gods wereld eruit zou zien en dan zoeken naar een manier om die werkelijkheid naar het heden toe te brengen.
Rikko vertelt dat het begon met Stroom West waar hij experimenteerde met kunstenaars en theatermakers. Zeggen we met de woorden dat God de wereld lief heeft gehad nog wel hetzelfde als wat Jezus ermee bedoelde. Op experimentele wijze wilde Rikko deze woorden herontdekken aan mensen die deze woorden niet kennen en de werkelijkheid op een andere manier onderzoeken dan in de kerk gebeurt. Hij liet mensen met hele andere mindset aan de slag laten gaan met christelijke thema’s door dat uit te laten spelen en het hoofd en hart van kunstenaars en theatermakers leeg te trekken. Het ging daarbij om de ervaring en niet om de discussie.Wat het veilig maakte: niet dat ze zouden geloven, maar dat het ging om fascinatie.
Uitgangspunt was dat hij niet geïnteresseerd was in wat hem werd verteld, maar de geloofwaardigheid ervan wilde onderzoeken. Zijn conclusie is als een belijdenis: “Ik kende U van horen zeggen, maar nu heb ik U gezien.” ik wil onderzoeken of het geloofwaardig is.
In alles wat Rikko doet met de PopUpKerk is dat zoeken naar wegen om de werkelijkheid recht te doen en in die werkelijkheid vanuit het evangelie een beeld vinden om te onderstrepen wat je beweert.
We wandelen voor de lunch naar de Elthetokerk aan de Javastraat in de Indische buurt waar we in de middag stil staan bij de rol van muziek in de kerk in relatie tot popmuziek en cultuur. Daarvoor zijn Arend Dijkstra (docent op de Herman Brood Academie) en Kees v.d. Berg (gemeentepredikant in Gouda) aanwezig om een workshop over popmuziek te verzorgen.
Tijdens de lunch krijgen we eerst nog informatie over de manier waarop de gemeenschap van de Elthetokerk zoekt naar verbinding met de buurt. Daarin vervullen de bewoners van 15 woningen boven de kerk die samen een leefgemeenschap vormen een belangrijke rol.
De leefgemeenschap is niet een doel op zichzelf zo lezen we op de website “maar omdat we geloven dat een hechte gemeenschap een goede basis is om iets te kunnen betekenen voor de kerk en de buurt. We willen er zijn voor de buurt: door samen te leven, elkaar aan te moedigen tot betrokkenheid bij de buurt en door de buurt concreet te dienen door het meedoen aan en/of organiseren van activiteiten. We zijn als leefgemeenschap deel van de gemeenschap van de Elthetokerk en willen als een katalysator voor de kerkelijke gemeenschap functioneren.”
In de middagsessie luisteren we naar muziekfragmenten en spreken er over door wat muziek bij onszelf oproept. Ik realiseer me bij popmuziek telkens weer hoe ver dat weg was in mijn kinderjaren en hoe weinig dat vandaag – misschien als gevolg daarvan – in mijn leven een rol speelt. We hadden thuis geen muziekdragers, alleen een oude radio.
We horen hoe muziek vooral mensen raakt en vaak te maken heeft met levensverhalen. De verlangens die er in muziek naar voren komt en stem geven aan de vragen die leven bij mensen van vandaag.
Thema’s en luisterfragmenten die deze middag o.a. voorbijkomen zijn:
popmuziek als soundtrack van het leven (Orchestral Manoeuvres in the Dark met Maid of Orleans),
popmuziek als reflectie van een tijdgeest (Billie Eilisch met All good girls go to hell).
christelijke thema’s in seculiere muziek, o.a. Salt of the Earth van Bill Fay
christelijke artiesten in een seculiere wereld zoals Sufjan Stevens met Abraham.
Een leuke site waar naar verwezen wordt is http://www.muziekbijbel.nl/. Hier vind je bij allemaal bijbelgedeelten verwijzingen naar fragmenten uit de wereld van de popmuziek.
Voor de tweede dag dat we ons bezig houden met de praktische vaardigheden van presenteren en communiceren krijgen we de opdracht om een voorval in ons heeft te hebben waarbij iemand “held” of “verrader” was in ons leven. We hoefden er nog geen verhaal van te maken, daar werden we in de loop van de dag door Gooitsen en Hester bij geholpen.
Gooitsen Eenling
Mijn heldenverhaal bracht me terug in mijn jeugd, ik was 6 jaar. Ik rende naar de buren toe om daar te vertellen dat mijn moeder in de sloot stond. Wat mij er nog van bijstaat is dat er eerst ongeloof was. Mijn moeder liep op de laatste dagen voor de geboorte van mijn zusje, hoe zou die nu in een sloot kunnen staan? Uiteindelijk lukte het om twee mannen mee te krijgen. De sloot was nog maar pas gegraven, je kon je dus nergens aan vastgrijpen om naar boven te klimmen. Dat mijn moeder daar stond kwam omdat mijn ouder broertje bij het spelen in het water was geraakt. Zij hield hem met zijn hoofd boven water, maar verder kon ze niks. Met minstens twee, misschien ook wel drie man hebben ze haar er weer uitgetrokken uiteraard samen met mijn broertje. Je snapt wel dat mijn moeder de heldenrol verdient!
Aan het begin van de dag vertelt Hester over de drie cirkels waarin je je kunt bevinden als je communiceert: – de cirkel van aanwezigheid- wederkerigheid en ontmoeting – je kijkt de ander aan – de cirkel waarin je wegkruipt in jezelf – je blik is naar beneden – de cirkel waarin je de ander overschreeuwt – je kijkt over de ander heen
In groepen oefenen we om stap voor stap een foto in beeld te brengen bij de ander zonder dat de ander die foto ziet. We doen dat in drie stappen: – eerst vertel je wat je ziet – vervolgens deel je iets van de sfeer die de foto ademt – als laatste probeer je de foto te interpreteren.
Vertellen heeft te maken met het beeld neerzetten, de sfeer schetsen en een interpretatie te geven. Hier oefenen we in stapjes mee. Aan het eind van de dag krijgen we de opdracht om ook in de preek te proberen een beeld goed neer te zetten. Het is de bedoeling om daar dan na de zondag met een studiegenoot over door te praten.
Aan het eind van de dag zingen we in de kapel – vierstemmig – het prachtige lied “Laudate, omnes gentes”.
Werken aan vernieuwing in de gemeente – Sake Stoppels
Deze beide studiedagen gingen onder leiding van Sake Stoppels over veranderingen in de kerk naar aanleiding zijn boek “voor de verandering”.
Verandering is inherent aan het kerk-zijn. Niet dat de boodschap van het evangelie verandert, maar wel de wereld waarin de kerk antwoord geeft op die boodschap. Op de tweede dag laat Nynke de woorden “het wordt ook nooit meer hetzelfde” klinken uit de mond van Petrus en de andere discipelen nadat er 3000 mensen tot geloof gekomen zijn in Jeruzalem. En dat is nog maar het eerste dat verandert. Het bijbelboek Handelingen geeft aan dat er nog veel meer gebeurde aan veranderingen. Een missionaire kerk is een kerk die op de adem van de Geest in beweging is, dat brengt verandering met zich mee.
aandacht voor gebed Sake vraagt op voorhand aandacht voor het gebed als core-business van de kerk en daarin van voorgangers. Bezinning is gemakkelijker dan bidden. Maak daarom ruimte om kerkenraadsvergaderingen en anderen ontmoetingen in de kerk te beginnen met gebed, zodat de Geest kan waaien waar Hij wil. In de gesprekken komen ook de ontmoetingen in Londen weer voor onze ogen waar het de gewoonste zaak van de wereld was om eerst met elkaar in gebed te gaan. Als ik kijk naar wat gebed de afgelopen jaren in en rond de eigen gemeente in beweging gebracht heeft kan ik dat alleen maar beamen. Tegelijk is het elke keer een gevecht het gebed werkelijk in het centrum van alles te houden. Het zou mooi zijn wanneer je als voorganger herinnerd wordt als “iemand die ons leerde bidden.”
remmende krachten bij veranderingsprocessen Als eerste is het goed te wijzen op de weerstand die het evangelie zelf al oproept. Weerstand ervaren kan dus ook te maken hebben met tegenwerking tegen het evangelie. Het evangelie zelf heeft ook iets tegendraads in zich. Dat moet wel blijven klinken.
Aan de hand van de onderstaande 4 thema’s checken we of we zelf aan de kant van de vernieuwers zitten of aan de kant van hen die het graag zou houden als het is.
digitale innovatie
milieugedrag
kerkvernieuwing
zwarte piet discussie
Aandacht voor weerstanden is van belang omdat veel boeken over gemeenteopbouw een optimistische insteek kennen. Sake deelt met ons verschillende factoren op individueel niveau die verandering kunnen tegenwerken en daarna wat op groepsniveau in de weg kan staan. Te denken valt aan onzekerheid of het eerste dat altijd het beste is. Gevestigde belangen en heilige huisjes of de macht der gewoonte.
factoren die helpen bij verandering Sake wijst hierbij op het belang van spirituele diepgang. Als de kerk een gebedsgemeenschap is dan mag de verwachting levend zijn dat God door je heen werkt. In een klimaat waar mensen fouten (we zijn zondaar en rechtvaardig tegelijk om het met Luther te zeggen) mogen maken is het goed om spiritueel durfkapitaal aan te moedigen en in te zetten. Chronische angst die je bijvoorbeeld in een krimpsituatie snel ziet opkomen werkt verlammend. In de dragende groep heb je mensen nodig met verschillende leerstijlen (denkers, dromers, doeners, beslissers). Voor het veranderen van een cultuur heb je meestal meer dan 7 jaar nodig, dat vraagt dus ook commitment voor zo’n periode van degene die daarin leiding geeft. Daarnaast is de fysieke ruimte van belang. Hoe communicatief is je gebouw. En communicatie over de beoogde veranderingen moet telkens worden herhaald.
In de middag bespreken we meegenomen casussen rond veranderingsprocessen en helpen we elkaar om daarin een weg te vinden met aandacht voor de mogelijkheden en de valkuilen.
RENOVARE een manier om discipelschap in de gemeente te beoefenen – Nynke Dijkstra
Renovare is een werkboek dat via Schotland naar Nederland gekomen is op basis van een boek van Richard Foster (één bron, zes stromen). In de kerkgeschiedenis duiken steeds weer zes stromingen op die terug gaan op Jezus als degene die hen inspireert. Als de kerk met deze bewegingen in gesprek gaat groeit de kerk. Als de kerk zich afzijdig houdt wordt de beweging al snel een sekte en heeft de kerk er niks aan.
Het gaat om de volgende zes bewegingen:
De meditatieve beweging / gebedsbeweging We zien deze bijvoorbeeld vandaag terug in de aandacht voor het kloosterleven, de retraites, gebeds- en stiltebewegingen.
De heiligingsbeweging Hierbij gaat het om de zoektocht naar een leven dat deugt. Te denken valt aan de belangstelling die N.T. Wright en S. Wells vragen voor de deugdenleer en karaktervorming.
De Charismatische Beweging Deze beweging vraagt aandacht voor de Heilige Geest. Denk aan de Pinksterbeweging, CWN en New Wine.
De barmhartigheidsbeweging Deze beweging wil sterk opkomen voor recht en gerechtigheid. Ze zet zich in het spoor van Fransciscus in voor armen en verdrukten. Dit is een sterk diaconale beweging.
De evangelische beweging Dan gaat het – met Engeland en Amerika op de achtergrond – om zowel de reformatorische als de evangelische stroming met het gezamenlijke kenmerk van het Woord, de verkondiging en de missionaire focus.
De holistische beweging Hierin wordt de eenheid van geestelijk en dagelijks leven benadrukt. Je aanbidt God met je hele leven. Hierbij zijn de Hernhutters te noemen en de Keltische spiritualiteit.
In het besef dat elke beweging zijn valkuilen heeft biedt Renovare een ontmoeting en kennismaking met elk van deze 6 bewegingen aan met de uitdaging daar je leven door te laten veranderen. Het is een erg eenvoudige werkvorm die weinig voorbereiding vraagt met steeds een bemoediging en een praktische uitdaging.
DAG 2 – de kerkenraden komen op bezoek
Tussen half 10 en 10 uur komen onze kerkenraads- en commissieleden die deze dag gaan bijwonen aanlopen op Hydepark. Altijd mooi om een enorme diversiteit uit alle hoeken van het land te zien binnenwaaien. We openen in de kapel met Gods Woord een moment van bezinning en gebed.
De rol van een mission statement bij veranderingen
Daarna laat Sake ons een filmpje zien waarin het succes van Apple wordt uitgelegd en hij tekent daarbij de golden circle: in het midden staat de vraag van het waarom, daarna het hoe en als laatste het wat. Vaak doen we dat anders om en leggen we het waarom uit aan de hand van wat we doen.
Als je de status quo wilt uitdagen dan begin je met de waaromvraag. Waarom ben je kerk, waarom ben je hier kerk, waarom is het de moeite waard om kerk te blijven op deze plek. Om die vraag te beantwoorden is het nodig om visie te ontwikkelen.
Wat is een visie Visie kunnen we in algemene zin omschrijven als een helder, gedeeld en prikkelend beeld van de toekomst die de gemeente zich voor ogen stelt en waar ze naar toe wil werken. Een visie die zinspeelt op de toekomst komt niet voort uit wishful thinking, maar haalt haar energie uit een ontmoeting met Degene in wie de toekomst al bestaat. Je hebt iets nodig van Brainstilling ipv brainstorming, dat wil zeggen dat visie je eerder geschonken wordt dan dat je hem zelf uitdenkt en daarmee dat je hem eerder verwelkomt dan creëert. Dit haakt aan bij wat Sake op dag 1 zei over het belang van gebed en daarbij van ontvankelijkheid.
Zonder visie wordt het pappen en nathouden en zit er geen beweging naar de toekomst in de gemeente. Een goede visie daagt uit en prikkelt je om je te committeren. Voor het ontwikkelen van visie heb je tijd nodig anders wordt het nooit een geleefde visie. Daarom moet een visie ook niet loszingen van de concrete werkelijkheid en is het nodig om de visie steeds weer terug te laten komen in de communicatie.
Sake tipt ten aanzien van de website dat het belangrijk is dat bezoekers daar gelijk zien wie je bent. Veel mensen oriënteren zich op een kerk door de website te bezoeken. Wat lezen ze dan over de gemeente?
Aan de hand van de introductie van Sake gaan we aan de slag om naar ons eigen mission statement te kijken en die kritisch onder de loep te nemen. We doen dat eerst in de kring van onze eigen kerkenraad / commissie en daarna delen we dat met de kerkenraden van de intervisiegroep waar we al de hele opleiding mee optrekken.
Dat levert een mooie bespreking op met een kritische blik op elkaars mission statement en het bijbehorend logo en goede tips waarmee we elkaar mogen dienen om weer iets verder te komen.
werken aan missionaire verandering In de middag kijken we vooral naar de factoren die helpen of juist in de weg staan om tot verandering te komen. Een goede en relativerende opmerking die daarbij vooraf gemaakt wordt, komt van Bonhoeffer: “Je moet het ideaal van de gemeente niet meer liefhebben dan de huidige gemeente.” Dan zou je de huidige gemeente weggooien.
Belangrijke criteria voor verandering zijn: de relatie met God, die met elkaar, die met de samenleving en die met de bredere kerk.
Aan de hand van de onderstaande factoren bespreken we eerst in de eigen groep en daarna met de intervisiegroep wat we in de eigen gemeente als factoren zien die verandering ondersteunen en welke verandering in de weg staan.
10-12 tips – van Nynke Dijkstra Nynke geeft ons aan het eind nog 10 (eigenlijk 12) tips mee met het oog op verandering.
Anchored to the Rock, geared tot the times – zorg dat je verankerd bent en kunt bewegen;
verandering is geen georganiseerde reis, maar een gezamenlijke trektocht;
houd rekening met fasen en ongelijktijdigheid;
mensen verschillen, gemeenten verschillen (dus niet “lastig”);
de emoties en de ijsberg (wat gaat er onder de zichtbare berg onder water schuil)
angst en vertrouwen > de angst voor het onbekende maakt blind voor nieuwe mogelijkheden;
het gelijk van iedereen (plaatje van touwtrekken), dat vraagt om creativiteit;
durf te delegeren. Laat mensen dingen oplossen;
durf fouten te maken;
trek je niet terug en dreig er niet mee (chantage);
gezamenlijk doel, inspirerend visioen > Jezus volgen, laat Hem dan wel voorgaan;
humor
Aan het eind van deze tweedaagse gaan we geïnspireerd, aangespoord en bemoedigd met de woorden die we zongen uit lied 975 weer naar huis.
Jezus roept hier mensen samen die in woord, gebed en lied Gods aanwezigheid beamen, geen belofte gaat te niet. Prijs nu God, die goed en trouw is, prijs de Zoon, die mensen kent, prijs de Geest die als de Trooster zich naar ons heeft toegewend.
Jezus roept ons te belijden Hem als Heer van het heelal hoeder van ons broze lichaam, redder van wie faalt of valt. Zing het uit, laat elk het horen, zing het heilige verhaal, zeg de wereld: Christus’ glorie is op aarde neergedaald.
Jezus roept ons tot de ander, zo verschillend als wij zijn, ras of huidskleur, rangen, standen Jezus trekt geen scheidingslijn. Ga met vrienden en met vreemden, ga met mensen, groot en klein, ga met zaligen en zoekers, die op zoek naar waarheid zijn.
Jezus roept ons tot zijn tafel, breed en wereldwijd gedekt, waar de kerk bezit haar aardse hemelse ontmoetingsplek. Deel dan brood en wijn, zijn lichaam, deel het lied van liefde weer, deel het feest voor heil’ge zondaars, wees te gast bij God de Heer.
Ter voorbereiding op deze dag werden we uitgedaagd om een Happinez, Flow en of een Paravisie te kopen. Drie tijdschriften die ondanks de hoge prijs per stuk goed verkocht worden. Met prachtig foto-materiaal en vooral gericht op jonge mensen om hen te helpen ontdekken hoe ze tot een hogere geluksfactor kunnen komen. Ze gaan o.a. over persoonlijke groei, over spiritualiteit, relaties en geluk op je werk. In de ronde die we doen om leeservaringen uit te wisselen ontdekken we hoe de een vervreemding voelt en een ander juist herkenning of in elk geval mogelijkheden om het in te zetten in de praktijk van ons werk. Als studiemateriaal lazen we een artikel van Joep van ’t Hart over de zwevende gelovige.
Deze dag ontmoeten we Tjitske Volkerink en Berthe van Soest. Ging het de vorige keer in het kader van contextualisatie om het leren kennen van mensen die vooral denkkracht gebruiken. Deze keer willen we dichter op de huid proberen te komen van de nieuwe spirituelen. Een groep die meer heeft met intuïtie en lijf dan met ratio.
Nynke wijst op de conventies van het Charismatisch Werkverband Nederland waar naast een stevige portie ratio ook aandacht is voor andere lagen. Hier is sprake van een verbinding. Mogelijk is ook New Wine te noemen. Verder is een boek te noemen van Cees van der Kooi: “This incredible benevolent force” over de Heilige Geest in de gereformeerde theologie en spiritualiteit). We noemen ook de toename van het bezoeken van een klooster waarin de behoefte zichtbaar wordt dat het mensen vandaag om meer gaat dan alleen het rationele en ze op zoek zijn naar iets van een spirituele ervaring.
Tjitske Volkerink heeft een pioniersplek in Hilversum: het christelijk spiritueel centrum.Berthe van Soest heeft geen fysieke plek en ook geen plek vanuit de kerk. Zij gaat op pad naar spirituele plekken om daar als een soort zendeling met een Jezus-beeld present te zijn.
Berthe vertelt hoe ze zich ongezonden als kind van Christus in de spirituele wereld begeeft. Ze ziet dit als haar zendingsgebied en probeert daar namens Christus present te zijn. Soms is het erg zoeken naar ruimte, maar het leidt ook tot mooie ontmoetingen en mogelijkheden. Ze is pionier geweest in Noorderlicht Breda waar een samenwerking was met spirituele centra. Op dit moment is ze trekker van een pioniersgeest netwerk van op Goed Gerucht.
Berthe laat ons deze dag een oefening doen waarbij we een spiraal lopen. We worden met de zegen van Johannes deze weg opgeleid met de bedoeling een vraag mee te nemen en te horen of te vernemen of we vanuit onze voorouders daarop een antwoord ontvangen. Zelf loop ik de spiraal, maar ik kan er niet echt iets bij beleven. Ik ben blij dat iemand vroeg of de paaskaars mocht branden en richtte mij tijdens het lopen op het licht van Christus.
Tjitske vertelt dat de doelgroep die je met spiritualiteit benadert niet alleen buiten de kerk te vinden is, maar ook binnen de kerk. Voor haar zelf is het zo dat de stilte van het klooster Tjitske geholpen heeft om God niet kwijt te raken. Je wilt niet alleen met je hoofd bezig zijn maar ook met je gevoel. Ze had het verlangen een plek te starten waar mensen tot rust komen. Toen het klooster in Hilversum ging sluiten begon de zoektocht voor haar hoe dit voort te zetten. Ze startte de pioniersplek met als bedoeling dat het een plek van rust en ontspanning (missie) is in een overprikkelde tijd. Mensen kunnen thuiskomen bij zichzelf en daarbij iets ervaren van leven dat God wil geven ervaren.
Het aanbod van de pioniersplek bestaat uit 3 verschillende type activiteiten:
massage en aanraking (ik mag mensen een half uur “zalven” en zegenen)
aromatherapie (voortgekomen uit de massage). Over geuren heel veel in de bijbel.
Bij Tjitske doen we een oefening handmassage met een geurige massageolie. Voor mensen die vooral met hun hoofd werken best wel een aparte ervaring. Zowel in het geven als het ontvangen van deze massage.
Onrecht ervaren is verschrikkelijk. Zeker als je daarbij je eigen onmacht opmerkt tegenover machtige instanties of mensen die zoveel invloed hebben dat jij daar nooit tegen opgewassen bent. Deze week was het debat over wat er rondom toeslagen allemaal wel niet fout is gegaan bij de belastingdienst en welke schade door dit onrecht is toegedaan aan gezinnen. Soms met als gevolg dat mensen hun huis moesten verkopen. Mensen die geen kwaad in de zin hadden werden door de overheid – de overheid van een rechtsstaat – als fraudeurs gekenmerkt.
Hoe ziek gaat het er vaak niet aan toe in de wereld. Onrecht is van alle tijden. Mensen met macht en geld denken dat de wereld van hen is en ze alles kunnen maken om hun domein nog groter te maken en hun macht nog meer uit te breiden. Dat kwetsbare mensen daar de dupe van worden daar willen ze niks van weten. Ook Nederland wordt ingezet om met spookadressen bedrijven hier te huisvesten om zo belastingen te omzeilen. Allemaal tot eigen voordeel.
De profeet Micha moet als een klokkenluider zulke praktijken in zijn dagen aan de orde stellen. En dat niet in een rechtstaat, maar onder Gods eigen volk Israël. Ze zouden beter moeten weten. God had dit volk juist de opdracht gegeven op te komen voor het recht van rechtelozen. Om zo in de wereld een licht op te steken! Hoe anders was de praktijk.
Irritant trouwens zulke profeten. Die wil je liever de mond snoeren. Ze zeggen dingen die raak zijn maar die je niet graag hoort. Het raakt je in je manier van leven. Het hakt erin als jij wordt aangeklaagd. God is toch liefde? Hij is toch een en al geduld? Hij zal toch zijn eigen mensen niet laten zitten? We willen hier vooral prettig bij elkaar zijn, liefst met een hapje en een drankje. Dan moet die profeet maar liever buiten de deur blijven. Hij verstiert het allemaal.
Het is die klokkenluider die zijn mond moet houden. Straks ligt alle vuil van het bedrijf op straat en gaat het imago er helemaal aan. Ja, dat imago willen we vooral graag overeind houden, ons eigen imago. Dat we daarmee het imago van anderen buiten beeld proberen te krijgen, vinden we niet zo belangrijk.
Micha had geen prettige rol te vervullen, maar wel een noodzakelijke rol. Patronen doorbreken die het onrecht in stand houden. En die daarmee de taak waar God zijn volk voor wil gebruiken onmogelijk maken: een plek te zijn waar heil gevonden wordt, waar recht gedaan wordt vooral aan hen die kwetsbaar zijn. Micha laat zien hoe vrouwen en kinderen slachtoffer werden van de praktijken van de grote mannen die in de nacht hun plannen beraamden om de volgende dag hun bezit nog groter te maken.
De echte doorbraak komt als God zelf gaat ingrijpen en een weg van heil gaat banen. Als de koning van Gods recht voorop zal gaan. We mogen in deze weken uitkijken naar Hem. In een wereld vol onrecht mag er verwachting zijn juist bij hen die de patronen van de wereld willen doorbreken in het gaan van de weg van Jezus Christus. Hij droeg aan het kruis alle onrecht om ruim baan te maken voor Gods recht en voor Gods heil.
Wie gaat in Zijn spoor zal het recht willen dienen door oog te hebben voor wat zwak is en profetisch kritisch zijn op wat in de wereld soms zo gewoon gevonden wordt. Waar de koning van het recht gediend wordt zal in Zijn spoor heil gevonden worden en zal de inzet tegen vele praktijken in voor hen zijn die aan het onrecht ten onder dreigen te gaan. Dan krijgt Christus gestalte in ons.
Op de 24e studiedag krijgen we les van Rene van Woudenberg, analytisch filosoof. In het kader van het nadenken over onze context houden we ons vandaag bezig met de vraag of er redelijke argumenten zijn voor het bestaan van God. Omdat we onderweg in het missionair veld mensen tegen komen die op deze manier zich met geloofsvragen bezighouden.
Rene van Woudenberg won de prijs voor de KHMW essay-wedstrijd in het NRC die moest gaan over de vraag: Is er ruimte binnen de wetenschap voor religie? Uit de reacties die de NRC op dit essay kreeg bleek dat er een grote gespreksbehoefte is over dit onderwerp.
Het is niet irrationeel om de wereld te verklaren met het bestaan van God, betoogt René van Woudenberg. Het komt voort uit de rationele nieuwsgierigheid die de wetenschap in vuur en vlam zet.
NRC 12 oktober 2018 om 15:51
Rene van Woudenberg is hoogleraar Geestesweten-chappen aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
Rene van Woudenberg betoogt dat je de orde in de wereld goed kunt verklaren vanuit het theïsme. Het is God die gezorgd heeft voor de orde in deze wereld. Volgens Rene gaat het dan echt niet om het inpluggen van God in de gaten van ons kennen. Voor de wetenschap is het bijna onmogelijk om een verklaring te geven voor de orde in deze wereld. Natuurkundigen geven bij het beoefenen van de wetenschap aan: wij ontdekken orde in de wereld. Dit is afwijkend van de bewering van Kant dat wij zelf de orde op de wereld drukken.
Denkoefening: bestaat God Sommige theologen zeggen: je moet niet willen spreken over de vraag of God bestaat. We kunnen God niet zien. Maar dat geldt ook voor andere zaken. Zien is geen conditie voor bestaan. We stellen onszelf de vraag of in de vier volgende uitspraken bestaan telkens hetzelfde betekent:
de Minister President van NL bestaat
Elektronen bestaan
Een even getal tussen 4 en 8 bestaat
God bestaat
Wordt hier steeds hetzelfde bedoelt met bestaan?
Het eerste wat opvalt is dat het telkens andere onderwerpen zijn: een functionaris, de beste verklaring van verschijnsel (een theoretische entiteit), een getal en God. De metafysische aard van deze objecten is zeer divers. Ze hebben zo’n radicale aard, waardoor het woord bestaan een andere betekenis lijkt te krijgen. Maar klopt dit?
Wat beweer je als je zegt dat iets bestaat. Je zegt daarmee dat het aantal daarvan niet 0 is. Er is een relatie tussen bestaan en getal. Ontkenning van bestaan is affirmatie van het getal 0. Daarmee kunnen we concluderen dat bestaan in de 4 beweringen dezelfde betekenis heeft.
Apologetiek Veel apologetische discussies gaan over de vraag of op een zinnige manier beweerd kan worden dat God bestaat. Is dit een houdbare uitspraak en is die uitspraak te verdedigen tegen bepaalde kritiek.
Als je denkt over kritische bezwaren over het christendom, wat zijn dan de meest pressende vragen?
Deze bezwaren hebben niet heel veel met wetenschap te maken: uitgezonderd “ervaring”. Rene laat aan de hand van een voorbeeld zien dat het zou kunnen zijn dat je elke dag van God wel iets merkt zonder dat je het in de gaten hebt. Je hoeft de zoon van de burgemeester niet te kennen om hem wel gezien te hebben. Je kunt de 9e van Bruckner horen zonder te weten dat dit de 9e van Bruckner is. Dit gaat om object-perceptie en feit-perceptie. Je bent je er niet van bewust dat je ooit iets van God hebt ervaren, maar je leeft en je blijft in het bestaan. Dat is Gods omgang met de wereld. Je hoeft het niet zo te beleven, maar vanuit chr. geloof is het zo dat je onophoudelijk iets van Gods werkelijkheid ervaart.
God en toeval (zie bijlage)
Soms wordt gezegd dat het bestaan van toeval aantoont dat er geen God is. Rene van Woudenberg laat ons aan de hand van zes verschillende noties van toeval zien dat het bestaan van God hiermee compatibel is.
Gods bedoeling wordt niet doorkruist als er toeval is omdat we vooraf iets wat gebeurt niet konden weten.
Als twee dingen gebeuren die los van elkaar staan wil dat nog niks zeggen over Gods regering, maar het zegt ook niet dat die er niet is.
Een kwantumsprong is niet te berekenen maar valt wel binnen een bepaalde tijdstermijn te verwachten. Hier is sprake van toeval omdat er geen noodzakelijke voorwaarden van fysische aard zijn. Ook in dit geval betekent dat niet dat je de conclusie kunt trekken dat God niet zou bestaan en dit buiten zijn regering zou vallen.
Ons bestaan is niet noodzakelijk, in die zin dat de evolutie een andere afslag had kunnen nemen. Dus is het bestaan van de mens toevallig. Ook hier geldt dat deze gevolgtrekking niet zomaar gemaakt kan worden. Als het onvermijdelijk zou zijn dat wij bestaan, dan hadden we niet hoeven worden geschapen. We zijn er dankzij Goddelijk optreden.
Natuurlijke selectie is geen doelgericht proces, het heeft geen doel in gedachte. Ook niet de mens als kroon van de schepping. Dit is volgens Dawkins een keihard argument tegen God. Aan de hand van het voorbeeld van een “gistingsproces” ontdekken we dat dit proces niet het maken van bier nastreeft als doel. Het heeft geen doel in zichzelf. Een bierbrouwer maakt gebruik van processen die geen doel in zichzelf hebben. God kan processen die geen doel in zichzelf hebben instrumentaliseren om doelen te bereiken.
Mutaties zijn toevallig, zonder voordeel voor de mutant. Een theist heeft hier mee geen probleem omdat het niks zegt over Gods regering.
Dit een poging om een objectie serieus te nemen door het begrip toeval serieus te nemen. Daarmee heb je de angel uit de kritiek gehaald. Niks gezegd wat het geloof ondersteunt dat God regeert. Maar wel aangetoond dat de objectie als zodanig geen standhoudt om te beweren dat God niet bestaat.
grenzen van de wetenschap We kunnen dingen weten op basis van wetenschappelijk onderzoek, maar lang niet voor alles is wetenschappelijk onderzoek nodig is. Bijv. “we weten dat het waar is dat je een belofte moet nakomen” – dat komt niet uit wetenschappelijk onderzoek, maar op basis van een bepaalde reflectie. We weten dat Amsterdam de hoofdstad van Nl is, maar dat weten we niet op basis van wetenschappelijk onderzoek. Er is ook kennis op basis van evidence, ervaring, reflectie en getuigenis.
Waar haal je de rechtvaardiging vandaan dat je zegt: ik weet dat God bestaat. Je hoeft dat niet wetenschappelijk te bewijzen. Niet alle kennis wordt verkregen langs de weg van de wetenschap.
Er zijn dingen die we kunnen kennen, zonder dat er wetenschappelijk onderzoek aan ten grondslag ligt. Zo weten we bijvoorbeeld dat vier geen priemgetal is. Relevantie hiervan voor ons: als we geloven in God en daar dingen van weten dan speelt wetenschap daarin geen enkele rol. Dat is niet erg, omdat het voor heel veel andere dingen ook geldt dat we het niet weten via de wetenschap.
Voor zover wetenschap kennis geeft, geeft ze ons propositionele kennis: het is weten dat. Iets is waar of niet waar. Maar niet van alle kennis kun je zeggen dat het om waar of onwaar gaat. Er is ook “knowlegde by acquaintance”: vertrouwdheidskennis. Bijvoorbeeld dat je weet hoe een peer smaakt. Dat weet je proefondervindelijk. Gaat om ervaringsweten. Vanuit omgang opgedaan. Dit is geen wetenschappelijke kennis. De wetenschap geeft propositionele kennis.
Dit is bij chr. geloof een belangrijk aspect: vertrouwde omgang met God. Omgaan met God is wat anders dan waarheden over hem te kennen te kunnen geven. KENNEN
Wil je wetenschap beoefenen dan moet je aannames doen die niet wetenschappelijk te bewijzen zijn en ook niet geschikt zijn voor wetenschappelijk onderzoek: vooronderstelling. We veronderstellen bijv. orde. Niet dat we de orde kennen / weten. We gaan er wel van uit dat er een orde is. We veronderstellen dat we in staat zijn om kennis van de wereld te verwerven op grond van de vooronderstelling van orde die er in de wereld is.
Geregeld wordt christenen verweten dat ze in het geloof uitgaan van vooronderstellingen. We kunnen concluderen dat dit niet erg is omdat dit in de wetenschap dagelijks gebeurt.
Is er ooit een tijd geweest dat er werkelijk vrede was. Je moet dat woord dan horen als een breder woord dan alleen geen oorlog. Zelfs dan is het de vraag of er ooit een tijd geweest is van vrede. De inzet van wapens en de wapenindustrie om ervoor te zorgen dat je het gevecht met de ander aan kunt gaan zijn er altijd geweest. Maar vrede in de bijbel gaat om meer: vrede met God, vrede met de ander, vrede met de schepping en vrede met jezelf. Waar vind je dat? Hoe kom je daaraan? Is het geen utopie om te denken dat er echt vrede kan zijn?
We leven toe naar kerst en dan valt zo’n woord als vrede snel. Even leven we in die roes rond de dagen van kerst. Wat zou het mooi zijn als die vrede werkelijkheid kon zijn. De profeet Micha mag van die vrede vertellen. Hij zegt zelfs dat er een tijd komt dat alle wapens zullen worden omgevormd tot dingen als een ploeg of ander nuttig instrumentarium. Maar in elk geval tot iets waarmee we elkaar geen kwaad meer zullen doen.
Maar denk niet dat Micha de werkelijkheid wat mooier inkleurt dan hij is, zoals wij dat wel eens geneigd zijn te doen in deze dagen van het jaar. Hij spreekt van vrede terwijl de situatie guur is en vrede ver te zoeken. Jeruzalem wordt als stad van de vrede aangewezen, maar voor het zover is wordt de stad eerst ontvolkt en verwoest. Een stad van slachtoffers van geweld, van wrede wegvoering in ballingschap. Een stad die in handen valt van de grote machthebber in die dagen die de wereld onder zijn voeten kapot maakt. Micha is geen mooiweerprater alsof dat allemaal wel mee zou vallen. De kleuren van Gods toekomst steken schitterend af tegen de gure en zwarte kleuren van zijn dagen. Het valt niet mee. Vrede komt er maar de weg daarnaar toe gaat door het oordeel heen.
Zicht op vrede, vrede met God, met elkaar, met de schepping en met onszelf is iets van de laatste dagen. Dat wil zeggen het gaat om de tijd die God laat aanbreken. Het gaat om vrede die mensen niet zelf teweegbrengen. Achter de vrede die Micha mag verkondigen gaat het geheim schuil van Gods eigen ingrijpen in de wereld. Vrede moet je ontvangen als een geschenk dat vanuit Jeruzalem – de stad van de vrede – de wereld ingedragen wordt. Door Hem die de koning van deze stad is, de vorst van de vrede: Jezus Christus.
De vrede die Hij brengt raakt al die relaties. Het geheim is verzoening, zoals we dat ontvangen en vieren aan de tafel. Die vrede mag ons vandaag al regeren als geschenk van de toekomst waarin die vrede alles zal vervullen. Tot op de dag dat die vrede ten volle zal doorbreken is Gods zoektocht naar hen die slachtoffer zijn van geweld. Om hen binnen te brengen – door Jezus – in Zijn koninkrijk!
Laten we de vrede van Christus ontvangen en elkaar met de vrede van Christus dienen en zo vredestichters zijn als mensen die dankzij Jezus Christus de laatste dagen al toebehoren. Dat maakt dat we niet pessimistisch in het leven staan, maar realistisch en vol verwachting. Het leven is niet vredig, maar we mogen wel leven onder de belofte dat Gods vrede werkelijkheid is in Jezus en werkelijkheid zal worden door Hem.
Lezen Micha 4
Namaakgoden van deze tijd: de verleiding van het succes
Veel mensen lezen de waarde van hun leven af aan het succes dat ze hebben. Dat maakt dat er een enorme druk op het leven ligt. Je moet kunnen laten zien dat je meedoet en meetelt. Cijfers, diploma’s, scores. Het geheim van succes is dat je gezien wordt, dat er met je gerekend wordt, dat je wat in te brengen hebt. Madonna zegt ergens dat ze weet dat ze iemand is door haar optredens, maar dat het een voortdurende strijd is om ook iemand te blijven. Anders zou haar waarde tot niets teruglopen.
Waar haal jij de waarde van je leven vandaan? Ga je daarvoor af op jouw succes? In de Bijbel lezen we het verhaal van Naäman. Een militair van groot gewicht. Een man die belangrijke successen had behaald voor zijn koning. Als het over Naäman ging dan hoorde je succesverhalen. Deze man was van waarde voor de koning, maar daar ontleende Naäman dan ook zijn eigenwaarde aan. Zo keek hij naar zichzelf. Succesvol, dat betekent ik doe echt mee! Tot die rotziekte hem letterlijk op de huid komt, die ziekte die alles stuk maakt. Die van hem een outsider maakt. Hij kan niet eens meer naar de koning toe, het paleis is voor hem gesloten. Alle medailles hangen er nog maar het zegt allemaal niks.
Naäman ontdekt dat het leven anders in elkaar zit. De waarde is niet wat hij kan leveren en hoe de mensen hem zien. Maar de waarde is wat God van zichzelf laat zien. Daarvoor moet hij stapje voor stapje van zijn imago af. Het slavinnetje stuurt hem naar het land van de vijand. De koning wil hem niet helpen. In die tijd werden goden vooral gezien als degenen die heulden met de machtigen van het land. Dus wilde je dicht bij de god van het land komen, dan moest je bij de koning zijn. Maar zo Israëls God niet. Zijn inner circle is niet het paleis van de koning. God heeft niks met machthebbers en succesnummers.
Waarde ontvang je in je leven als je ontdekt dat God je ziet. Dat Hij je wil kennen. Je leven een nieuwe kans wil geven waarbij het niet meer gaat om jouw succes, maar of je door Hem gekend bent. Naäman wordt niet door de profeet, maar opnieuw door een knecht naar de Jordaan gestuurd. Ga maar kopje onder. Hoe vernederend is dat. Niks jezelf laten zien, niks je diploma’s op tafel leggen, niks van je medailles of het geld waarmee je het gemaakt hebt. Maar jezelf afleggen om jezelf opnieuw te vinden en het leven als een geschenk uit Gods hand.
Dan gaat het niet meer om imago en om je eigen koninkrijk van succes. Maar is het een geschenk dat je deel mag uitmaken van Gods Koninkrijk. Niet wat jij presteert maar wat God presteert en hoe Hij jou en mij daarin een plekje wil geven, dat maakt het leven waardevol. Dan hoef je geen successen te tellen om jezelf te laten zien, maar mag je wijzen op de overwinning van Jezus. In dagen van voorspoed en als het tegen zit blijft de waarde van je leven hetzelfde. Die is namelijk bepaald door hoe God jou in Jezus ziet: als Zijn geliefde. Jij bent voor Hem Zijn eigen zoon, al zijn liefde waarde. Dan valt elk succes dat ik heb in het niets en wordt de druk van het leven afgehaald. Leven is leven uit genade.
/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2018/10/data37021166-6fe489.jpg)
